Inleiding

Een gezamenlijke beschrijving van de levensloop van twee verschillende bedrijven lijkt op het eerste gezicht niet logisch. Wel als men weet, dat beide bedrijven tot dezelfde bedrijf behoorden en elkaars functies aanvulden tot een zeer sterke elektronicaonderneming. Amroh (1923) een internationale handelsfirma met later een eigen fabriek Amutronics (1935) en Uitgeverij de Muiderkring (1936). De uitgeverij publiceerde over de producten van Amroh met boeken, cursussen, bouwmappen en de tijdschriften Radio Blan, Radio Bulletin, Hobby Bulletin e.a.

In 1923 was de radiotechniek in Nederland nog primitief. Wel had Nederland als eerste land ter wereld een echte radio-uitzending gekend. Op 6 november 1919 werd een

Soirée Musicale uitgezonden door H.H. Schotanus à Steringa Idzerda vanuit zijn fabriek de Nederlandse Radio-Industrie aan de Beukstraat in Den Haag. Er hadden al eerder uitzendingen plaatsgevonden in Engeland en Amerika, maar deze werden niet vooraf aangekondigd door bijvoorbeeld een advertentie in dagbladen. Deze uitzending markeerde het startsein voor de ontvangamateurs. In 1918 maakte Philips op verzoek van Idzerda een radiolamp, de bekende Ideezet, voor de prijs van fl. 12,50 (€ 6.00). Succes bleef niet uit en volgens advertenties verkocht Idzerda 1.450 Ideezet-buizen binnen 6 maanden! Radio-ontvangst zou de toekomst zijn. Dat zag ook Georg C.F. Käuderer, zoon van een tolgaarder en sluiswachter in Muiden. Samen met zijn broer Jan sticht hij een handelsbedrijfje in radio-onderdelen. Geo Käuderer, uit Duitse grootouders, noemt deze firma AMerican RadiO House. Hij had enkele jaren gevaren als marconist naar Amerika en daar ook gewerkt. Hij begint zijn firma in een kamertje in zijn ouderlijk huis vlak naast de Groote Zeesluis (gebouwd in 1870) van de Utrechtse Vecht naar het IJsselmeer. Zijn eerste handelswaar komt voornamelijk uit de USA, die hij verkoopt aan winkels in het Gooi en Amsterdam. Eerst op de fiets en later met een oud A-Fordje. Zijn broer Jan A.G. Käuderer verzorgt de administratie en het gereedmaken van de verzendingen. Met de voorspoedige groei van het bedrijf komen ook de logistieke problemen: het huis van zijn ouders wordt te klein. Aan de overkant van de Vecht koopt Geo een kleine hoekwoning naast een lagere school op Herengracht 33 in Muiden. Hij kon nog niet weten dat die school ongeveer veertig jaar later de afdelingen inkoop en magazijn aan het bedrijf bijna 25 jaar onderdak zal geven.

Hij gaat er ook wonen en roept op een goede dag in 1928 zijn broer bij zich: "Jan, we moeten een boekje hebben, waarin onze producten staan. Maak jij dat eens even voor elkaar!"

In november 1929 verschijnt in folioformaat Amroh Bulletin, waarin de door Käuderer uit Amerika geïmporteerde onderdelen met afbeeldingen en beschrijvingen staan. De eerste uitgave is geheel gewijd aan producten van Varley: een grammofoon toonarm, compoundmass-sus-pension grammofoon pick-up (nog met één m!), gloeidraad weerstanden, potentiometers van geperst zuiver bakeliet, met schitterend afgewerkte Varley finish spoelen en een bi-duplex draadgewonden anti-hik/anti-mobo weerstandskoppeling. Het tweede nummer van dit reclameblad volgt in januari 1930 en start met artikelen uit de Radio-Express (nrs. 42 en 43 van resp. 18 en 25 oktober 1929). Het artikel recenseert een hyper-mu transformator van de Engelse Radio Instruments fabriek met voor die tijd bijzondere eigenschappen. De kritieken van Radio-Wereld nummer 48 van 28 november 1929 worden direct erna afgedrukt. Een eigen reclamestukje over Westinghouse metaalgelijkrichters completeert deze uitgave van vier pagina’s. De reeks producten wordt uitgebreid door contacten met Engelse fabrikanten en in oktober 1932 verschijnt het eerste echte Amroh Bulletin, doch nu als ‘tijdschrift’, waarop je een echt abonnement kan nemen (voor de onregelmatige verschijnende uitgave van 12 nummers werd fl. 1,00 (€ 0,45) gevraagd, te storten op postrekening 39442 of te betalen per postwissel). Dit gironummer heeft zelfs tot 2002 ongewijzigd gefunctioneerd!

De ondertitel luidde al weids: Populair Technische Radio Publicatie. In feite is het nog steeds een reclameblad van Amroh, want alleen haar eigen fabricaten staan erin! Wederom moet de hyper-mu van RI Ltd. worden aangeprezen naast de luidsprekers van Goodmans. Het nummer erop was weer grotendeels gewijd aan Varley en daarbij een artikel over Kinva fluitfilters. De volgende edities maken melding van nieuwe fabricaten, zoals Dubilier weerstanden en Electro Dynamic Company of E.D.C. omvormers. Nummer 6 van februari 1934 viel direct op door een opgeplakte kleurenafbeelding op de frontcover met de afbeelding van een pioniersgezin in huifkar op weg naar het wilde westen met de blik op oneindig. De tekst erbij luidde: Foremost as Pioneers Varley.

Deze laatste uitgave van 14 pagina’s was tevens het einde van het grote folioformaat. Het volgende abonne-mentsjaar verschijnt zonder vooraankondiging in een ruim A-5 formaat. Deze editie is in prijs verdubbeld en een los nummer kost nu 30 cent (€ 0,14) maar telt inclusief de omslag wel 24 pagina’s! Aan de nieuwe merken Belling-Lee en Novocon wordt ruim aandacht besteed. De bladen met eigen cover, voorzien van veel foto’s, tekeningen en schema’s (soms apart aan te schaffen voor 25 cent = € 0,12!) zijn zeer leesbaar geschreven. Ook technisch modern: er is al sprake van ultra korte golf ontvangst en wereldontvangers!

De naam American Radio House heeft overigens rond 1926 zijn langste tijd gehad, zo vond Geo Käude-rer en hij kort de naam in tot Amroh N.V. In die tijd werd voor de ondernemingsvorm Naamloze Vennootschap gekozen en gedeponeerd: de holdingcompany heet Geo C.F. Käuderer N.V. en onder de holding komen de dochterondernemingen: Käuderer N.V. voornamelijk gebruikt voor agenturen; Amroh N.V.; (U.M.) Uitgevers Maatschappij De Muiderkring N.V. (1936) en in 1935 Amutronics N.V. (de trafo- en spoelenfabriek). Eind jaren zestig wordt de bedrijfsvorm gewijzigd in een Besloten Vennootschap zodat daardoor de verplichte en openbare publicatie van jaarcijfers verviel. Sociaal gezien was Geo Käuderer zeer vooruitstrevend. Hij richt al spoedig de Stichting Geo C.F. Käuderer Voorzieningsfonds op: een pensioenfonds, dat ‘zich stellig heeft voorgenomen aan werknemers en gewezen werknemers van de tot haar concern behorende vennootschappen een ouderdomspensioen uit te betalen’ op basis van de eindloonregeling.

Succes blijft niet uit en vanaf 1932 worden door Amroh onder meer met de PTT, Fokker en andere industrie goede handelsrelaties opgebouwd.

John. J. Fackeldey is bereid gevonden een service- en ontwerpwerkplaats op te zetten met een minimum aan instrumenten: een universeelmeter (AVO), enkele shunt- en voorschakel weerstanden en een soldeerboutje. Hij blijft 26 jaar lang actief aan het bedrijf verbonden en verzorgt in die periode vele bouwontwerpen, die in de begintijd verschijnen in Radio-Expres, het blad van Jan Corver. Toen Amroh Bulletin eenmaal als regelmatig periodiek op de markt kwam, werden de ontwerpen uiteraard in de eigen uitgave gepubliceerd.

Enkele handelsproducten in het vooroorlogse Amrohpakket rond 1934 zijn Radio Instruments: audio- trafo’s, Goodmans: luidsprekers, Belling-Lee: pick-upelementen en -armen, buisvoeten, connectors, Dubilier condensatoren, Varley spoelen, Westinghouse, Watmell, Wharfedale: luidsprekers, Electro Dynamic: transformatoren en Novocon: spoelen alle samengevat in de ‘Amroh Muiden Catalogus van Kwaliteits Radio Instrumenten (25 x 15 cm) op 80 bladzijden met 150 illustraties voor slechts 40 cents aan postzegels te verkrijgen’.

Na het Amroh Jaarboek in 1938 zou het door de Tweede Wereldoorlog tot de jaren vijftig duren voordat een volgende catalogus wordt gepubliceerd, ditmaal een losbladig systeem: een kartonnen omslag met twee splitpennen en een verzameling losse A5-brochures. Op enkele uitzonderingen na (Novocon en afstemschalen van Sudell (met Amroh logo) bevat deze catalogus alleen informatie over de eigen producten als trafo’s, afstemeenheden en spoelen. Het aantal agenturen (Käuderer NV) en distributielijnen (Amroh NV) breidt zich gestadig uit en noopt het bedrijf tot een serieuze en professionele catalogus. In de tweede helft van de vijftiger jaren verschijnt in B4 formaat de eenvoudig actueel te houden catalogus met een serie losse folders bijeen gehouden door de toen populaire plastic ringband met rechthoekige gaatjes in pagina’s en omslag. Deze catalogus toont de vele merken, die lang deel hebben uitgemaakt van het artikelenpakket zoals: Adcola, AVO, Belling-Lee, Cinch, Enthoven, Henley Solon, Muirhead, Peerless, Reliance, Vitrohm, e.v.a.

Hiermee is de basis gelegd, die bijna 78 jaar lang stabiel zal blijken: de bekende evenwichtige driepoot van elektronische componenten (voornamelijk passieve), meetinstrumenten en (hifi) geluidsapparatuur. Vele malen is een slechte omzet in audio door de andere twee productgroepen op de balansrekening rechtgetrokken, waarmee Amroh financieel gezien altijd als veel minder kwetsbaar overkwam dan haar concullega’s, die zich slechts in een productgroep zoals audio, hadden gespecialiseerd. Ook in de catalogi komt deze scheiding tot uiting. Componentenlijnen worden geclusterd gepubliceerd en soms worden aparte boekwerken over de drie groepen uitgebracht.

Na de vijftiger jaren wordt overgestapt naar de ingenaaide Jaarboeken Amroh 1961 en 1963 (25 x 15 cm.).

In 1966 en 1967 verschijnen hiervan dunnere uitgaven in gescheiden delen voor componenten, meetinstrumenten en audio. De cover is fel oranje met het bekende Amroh kantelenlogo (een voor elk bedrijf). In 1969 is daar ineens de 35 mm, 434 pagina’s dikke, saaie grijsgroene, gelum-beckte catalogus met de bijnaam "Pil voor Mannen".

Met de complete catalogus 1974 met zwart/witte omslag gaat het formaat terug naar kwarto.

De knaloranje A4-edities 1976 en 1978 toont een Accuphase schema op de achtergrond en vrijstaande schetsen van elektronica onderdelen en meetinstrumenten.

Voor de industriële gebruiker komt in 1977 een kwarto ringband uit met vijf geniete boekjes over de verschil- lende productgroepen zonder bestelnummers met de bedoeling dit regelmatig te actualiseren, wat zonder computer een onmogelijk karwei is. De ‘normale’ reeks in A4 wordt vanaf 1978 hervat met handige jaartalvermeldingen, maar in 1998 verschijnt de laatste uitgave met titel: 28e editie, waardoor hij wat langer meekon…

Het volgende overzicht geeft een verhouding weer tussen aantal producten en catalogusomvang.

Daar waar van toepassing zijn de MK-pagina’s meegeteld in dit overzicht.

Jaar pagina’s aantal fabr.

1934 80 11

1938 136 14

1959 90 30

1961 183 28

1963 200 29

1966 368 27

1969 434 34

1974 88 42

1976 88 39

1977 120 31

1978 111 47

1982 212 52

1986 235 68

1990 376 72

1993 525 82

28e uitg. 484 85

Met de groei van het aantal artikelen wordt ook de noodzaak van een goed bestelnummersysteem actueel. Al in 1934 is sprake van (eigen) bestelnummers naast een nog veelvuldig gebruik van de titelnummers van de fabrikant, die men moest opgeven om het juiste artikel in huis te krijgen. Er is diep nagedacht en in de catalogi van de jaren vijftig zien we al een zekere logica ontstaan: losse spoelen in de 60 groep, afstemeenheden in de 64 groep, gevolgd door 3 willekeurige cijfers.

Vanaf 1960 wordt het systeem strakker: connectors met pennen (mannetjes) beginnen altijd met 12 en stekers met bussen (vrouwtjes) en chassisdelen (zelfs die met pennen!) beginnen met 13, weer gevolgd door 3 cijfers. Het systeem is voor de veelgebruiker uiterst handig en doorzichtig: 48 zijn schakelaars en 71 (inbouw) kasten. De 3 daarop volgende cijfers zijn willekeurig, maar technisch overeenkomstige onderdelen worden wel cijfermatig dicht bij elkaar gegroepeerd. De latere nummers van onderdelen in ZB (Zelfbediening)-verpakkingen tonen geen samenhang. In de 1982/1983 catalogus wordt het serieus aangepakt: groei van 5 naar 8 cijfers, waarvan de eerste twee de hoofdgroep aanduidt, de volgende drie iets over de specifieke uitvoering zegt en de laatste drie vaak worden gebruikt als kleurcode of lengte van een afwijkende rol kabel. Hiermee is het nu mogelijk binnen de cijfergroepen eigenschappen aan de producten te geven. Een waterdicht systeem, dat praktisch nooit leidde tot fouten.

Terug naar de jaren dertig. Het bedrijf had zijn vorm gevonden. Handel in onderdelen en (radio) toestellen inclusief de service en reparatie, het promoten van de eigen lijnen door Amroh Bulletin, lezingen over producten en toepassingen bij handelaren en op scholen, publicatie van bouwontwerpen, ontworpen door Fackeldey. Uniek zijn de georganiseerde lezingen en vergaderingen voor Muiderkringers in Hotel Krasnapolsky te Amsterdam (maart 1940) met een opkomst van 300 man. Voor 30 mei van hetzelfde jaar wordt de bijeenkomst in de RB voor Rotterdamse Vrienden aangekondigd in Tivoli aan de Coolsingel. Met de publicatie van het juli- nummer is dit door het laffe, Duitse

bombardement gepromoveerd tot de ‘kwestie Rotterdam’, aangezien slechts een gering aantal abonnees kon worden gewaarschuwd: ‘de nummers die na dien fatalen Dinsdag (10 mei 1940) werden verzonden droegen reeds door deze aankondiging ’t stempel "vervallen". Ieder zal wel hebben begrepen, dat een en ander reeds ter perse was vóór 10 Mei. Mochten er desondanks nog exemplaren zonder dit stempel in omloop zijn, onze excuses! Van harte hopen wij dat geen onzer Rotterdamse Muiderkringers zal blijken te ontbreken als wij, natuurlijk altijd als de omstandigheden zulks veroorloven, wederom een appèl zullen aankondigen’.

De oorlog 1940-1945 belemmerde danig de groei van de vestigingen in Muiden. Tijdens deze periode werd een heikele combinatie gevonden van collaboreren en saboteren.

Dat gold voor kantoor, fabriek en ook voor Radio Bulletin!

Niet onvermeld moge blijven de succesvolle en mogelijk een van de eerste georganiseerde verzetsdaden, die de redactie van Radio Bulletin in juni 1940 ondernam om de zwaar onder Duits vuur geleden Rotterdamse radioamateurs te steunen: zij riep alle abonnees op om elektronisch materiaal af te staan om hun Rotterdamse collega’s te helpen.

Radio Bulletin bleef zo goed als het kon verschijnen, hoewel de omvang in de loop van de oorlog slonk. Medio 1943 werd het formaat gehalveerd wegens papierschaarste.

Er verschijnt een vraag en aanbod rubriek: M.K. Radiomarkt voor het groeiend tekort aan radiomateriaal van en door lezers. Redactioneel wordt censuur opgelegd: er mag niet meer over radiotoestellen worden geschreven! Het abonnementsgeld wordt nu ook in Reichsmarken vermeld (RM 2,65) en de aandacht voor Duitse tijdschriften groeit met verwijzingen naar Funkschau en Radio Mentor. Hoogst stuitend is de opname van oproepen door het SS-Ersatzkommando Niederlande, die Nederlanders ronselt in de strijd voor een Nieuw Europa in RB nummer 3, 13e jaargang juni 1943 en nogmaals in nummer 4, 13e jaargang, september 1943 (zie foto hiernaast). Dit geschiedt door de nazisympathieën van de toenmalige hoofdredacteur.

Vermeldenswaardige feiten zijn het 12½ jarig jubileum in de septembereditie van 1943 en de invoering (op Duits bevel) van een colofon vanaf het oktobernummer 1942, waarmee de direct verantwoordelijken ook met naam bekend worden. Hierin wordt de broer van Geo, Jan A.G. Käuderer (ja, met Umlaut) vermeld als hoofdredacteur. Onbekend is, wanneer die Umlaut uit de familienaam verdween. In de jaargang 1942 van RB valt ook op, dat de namen van de auteurs bij de door hen geschreven artikelen worden genoemd in tegenstelling tot in de eerder verschenen jaargangen. Zelfs als een Muiderkringer - abonnee en tevens lid van de Muiderkringclub, waarvoor hij elk jaar een gekalligrafeerd lidmaatschapsbewijs (zie onder) krijgt toegestuurd - artikelen inlevert over een door hem gemaakt ontwerp, wordt dat zonder bronvermelding gepubliceerd!

Dat lidmaatschap had een voordeel: de Muiderkringer kreeg hiermee vaak korting op MK uitgaven en soms ook op aankopen van Amroh producten. Veel later hadden de abonnees op Radio Blan dezelfde voordelen. Om de binding nog sterker te maken werden enkele uitgaven, ook voor niet-abonnees, voorzien van kortingsbonnen bij aanschaf van Amroh-artikelen.

De productie bij Amutronics loopt redelijk door. Nieuwe producten worden ontwikkeld, zoals spoelensets, versterkers en ook de Call-Phone: een professioneel intercomsysteem, dat eind 1940 op de markt komt. De gietstalen kasten met een bolluidspreker, een microfoonrooster en een forse pijlknop uit gietaluminium waren ‘een sieraad op elk bureau’! En het kon nog kosten besparen ook, want van heen- en weergeloop (en blijven kletsen bij een collega) is geen sprake meer.

De advertentie in RB (4 september 1943) vermeldt: "Na een Demonstratie met ons vlotte Call Phone Communicatiesysteem zult u tot de slotsom komen: voor mijn bedrijf na den oorlog ook een Call-phone." Deze tekst stond in dezelfde editie, waarin de bezetter adverteert voor het SS-Ersatzkommando Nieder-lande! De intercom wordt goed verkocht aan grote bedrijven en natuurlijk ook jarenlang toegepast in het eigen statige grachtenpand aan de Herengracht 88 (later 76) in Muiden.

De oorlog eenmaal achter de rug, blijkt ons land leeggeroofd door de Duitsers: praktisch geen radio meer te bekennen, maar Kauderer ziet direct mogelijkheden liggen! Meteen na de oorlog pakt U.M. De Muiderkring de draad op met de publicatie van de vierdelige Dr. Blan Serie. Onder de subtitel Vlot, Pittig en Joviaal worden vier boekjes van elk ongeveer 48 pagina’s gevuld met schakelingen en overdrukken van interessante artikelen, die eerder verschenen in RB. De eerste drie deeltjes bevatten voornamelijk theoretische en op de praktijk gerichte artikelen, terwijl in deel vier veel beschrijvingen en bouwschema's zijn opgenomen. Met de hulp van Fackeldey worden de bouwpakketten in alle hevigheid op de markt gebracht en met succes! Vele Nederlanders hadden het financieel niet breed (het was de tijd van de wederopbouw) en een radiotoestel was voor velen te duur. Zelf bouwen tegen een aantrekkelijke prijs en tevens je kennis van de radiotechniek vergroten is een uitgekiende combinatie. Ondersteund door artikelen in Radio Bulletin heeft deze golf van zelfbouw, zelfs voor een zwart-wit TV (!) tot ver in de jaren zestig geduurd. Eerst gebaseerd op de U-lippen montageborden volgen later modellen met de lastig los te verkrijgen printplaten (enkele konden ze zelf maken!). Amroh zorgde echter voor voldoende aantallen, die via RB werden besteld.

En vaak duurt die verkoop nog maanden voort na de publicatie, zodat de leverancier nog lang nabestellingen ontvangt. De bouw-sets zouden zonder eigen input nooit een succes kunnen worden, zo dacht Kauderer terecht en de gedegen aanpak van Fackeldey in samenwerking met de eigen Amroh fabriek werpt zijn vruchten af.

Er wordt in 1935 nieuw personeel aangetrokken om een nog geheel andere activiteit te starten: een eigen fabriek in Muiden!

Amutronics heet deze nieuwe zuster van Amroh en zij vervaardigt vele duizenden transformatoren (voor buisvoeding met hoge spanningen) afstemeenheden en spoelensets, die onder de merknamen Mu-Core en Mini-Core in de handel en in Amroh ontwerpen worden toegepast. De bekende typen als de Bias oscillatorspoel BO-4, de HF smoorspoel F4, de 448 een 4-banden afstemeenheid en de serie 900 antennespoelen zijn allen met interesse in de HF-techniek welbekend. Maar het supermodel dat vijf verschillende versies heeft gekend, was een echte allemansvriend: de 402 MG-spoel.

Voorafgegaan door model 401, die medio 1946 werd geïntroduceerd, kwam spoedig de 402-versie. In Jongens Radio (april 1948) zijn al verscheidene schemabeschrijvingen te vinden met gebruik van de ronde 402-spoelen, die rond 1950 in een vierkante aluminium behuizing (44 x 44mm, hoogte 52 mm) worden ondergebracht en dan meteen de naam 402-N (bestelnummer 60.263) krijgen. Begin jaren zestig krijgt deze veel toegepaste universele MG-spoel weer een rond aluminium huisje en vervalt de N in het titelnummer. In de jaren zeventig komt de laatste uitvoering afwijkend van

de vorige typen op de markt.

Was het ronde huisje 36 mm bij 42 mm hoog, de versie 402-R meet 10,3 x 12,3 mm overvierkant bij 18 mm hoog en lijkt op de bekende miniatuur Toko-inducties.

Gedurende de hele carrière is het bereik praktisch ongewijzigd gebleven, doch de Q-factor is in de laatste

versies wel verbeterd. Medio jaren 80 valt het doek voor deze populaire spoel. De zelfbouwmarkt is voorbij, de vraag zakt in en het is niet meer verantwoord een nieuwe serie op te starten. Einde voor de 402, best.nr. 60.265.000.

Datzelfde lot vergaat ook een andere topper: de pertinax montagebordjes. Verkrijgbaar tot een meter lang staan op een steekafstand van 50 mm rijen zogenaamde U-lippen, waaronder de axiale aansluitdraden van onderdelen worden gesoldeerd. In de oudere bouwmappen is dit de normale montagewijze toen de print nog niet was uitgevonden. De bordjes worden in de fabriek gestanst en voorzien van U-lippen, maar, zoals gezegd, de gedrukte bedrading of printplaat haalde deze techniek in. Door de teruggelopen vraag viel in 1984 het doek voor dit populaire en winstgevende product.

De onderneming neemt op deze wijze gedurende vele decennia een volstrekt unieke plaats in met als basis een stabiele driepoot: handelsfirma, uitgeverij en fabriek. Amutronics is een van de pijlers van het succes van de hierboven beschreven bouwmappen. Uit eigen fabriek radiochassis, voedings- en uitgangstrafo’s en spoelensets, uit eigen programma de weerstanden, elektronenbuizen, condensatoren, afstemschalen en radiokasten.

De fabricage van transformatoren, waarin Amroh een naam hoog heeft te houden, wat altijd uitstekend is gelukt, begint al voor de oorlog. In het eerder genoemde Jaarboek 1938 staan verscheidene voedingtrafo’s vermeld met codeletter P (van power). Dit gold voor de bekende serie voedingstransformatoren uit het buizentijdperk en de codering is later ook gebruikt voor de printtrafo's. Na de oorlog kwamen daar de series Mu-Zed bij (Zed van Impedantie) voor een grote serie (balans) ingangs- en uitgangstransformatoren. Onder de merknaam Mu-Volt verschenen enkele zware smoorspoelen, als de grote S-200, die 2.6 kg woog! Later voorzag Amroh de amateur van zelfbouwtrafo's met een vooraf aangebrachte primaire (220 V) wikkeling. Met een uitgebreide bouwbeschrijving kon de hobbyist een eigen secundaire spanning aanbrengen van geïsoleerd wikkeldraad, dat hij bij de winkelier kon kopen.

Elke verpakking bevatte alle andere onderdelen voor de bouw van een complete trafo. Leverbaar in 5 typen voor resp. 4, 12, 25, 50, en 105 VA.

Ondertussen groeien Amroh en de transformatorenfabriek Amutronics driftig door. Naast het verzorgen van bouwpakketten, transformatorpro- ductie, radio’s, spoelen en laboratoriumapparatuur heeft Amutronics nog een mijlpaal geschreven: de fabricage van verschillende series bandrecorders. Net na de oorlog wordt voorzichtig begonnen met de productie van een draad- of Wirerecorder, waarvan het mechanische aandrijfgedeelte van de firma Weston in Amerika wordt betrokken. De behuizing en benodigde elektronica zijn in eigen beheer in Muiden ontworpen en samengesteld. Het eerste productiemodel komt in 1948 op de markt onder de naam Wiramphone (buizenbezetting: EF2 of EF40, EF50, EL3 en AZ1). Dit succesvolle apparaat in lessenaarvorm is o.m. gebruikt voor dictaatwerkzaamheden op Ministeries en muntte uit door een simpele bediening. De draad kwam in eerste instantie uit de USA van de Spencer Wire Company. De latere identieke haspels in oranje Amroh doosjes vermeldden: made in Holland… Elke draadhaspel had een eigen productienummer en vakantiekaart. Via de ingebouwde luidspreker was het resultaat hoorbaar- soms wel bedroevend, als de draad tor-deerde! Het eerste model, de WR1 of Wiramphone staat op de cover van RB april 1949. Het hoofdartikel van Fackeldey gaat uitvoerig in op de voor- en nadelen van draad- en bandrecorders zonder te verwijzen naar de Amroh Wiramphone. Die toestelbespreking volgt een maand later en eind 1949 wordt een Wiramphone-de-Luxe gepresenteerd: een studiomodel met een frequentiebereik van 30 – 9.000 Hz en een kantelpunt op 1 kHz voor de gescheiden lage- en hogetonen versterkers met een vermogen van 13 watt. De 9 kHz was geen limiet, zo werd gesteld, het is zeer goed mogelijk tot 12 kHz te komen. Het model was voorzien van een minuten- en secondeteller voor exacte locatie van een bepaalde passage en diende tevens als totaalteller.

Het opnametoestel is inclusief versterkers, radiodeel, speakers etc. ondergebracht in een forse behuizing als een klein formaat koelkast. Het twee jaar later gelanceerde type (foto hierbij toont het door de auteur gerestaureerde model) is de Wiramphone WR-3 (2x EAF42, EL41, EM4 en EZ40) en zag er geheel anders uit: een rechthoekige kast, waar onder het deksel het Weston wiredeck schuilging. Op het front vijf knoppen en een luidspreker. Als extraatje konden beide modellen ook dienen voor grammofoonweergave (ja, nog steeds met één m). Op de linker haspel- drager kon een grammofoonplaat worden geplaatst en de PU-arm kon de plaat aftasten (Phone!).

In de advertentie is sprake van meer de voordelen van recording: "Meer brieven-per-man. Productieverhoging, het toverwoord van deze decade, culmineert in de benutting van iedere kostbare arbeidsminuut. Wachten kost hopen geld en strekt niemand tot baat! Post dicteren per stenogram – verouderd middel in deze tijd van Telex en Ultrafax – is reeds lang vervangen door snellere methoden met de Wiramphone type WR-3 de moderne geluiddraad-recorder".

In 1953 gaat de productie van start van apparaten voor magnetiseerbare acetaatband: de Handy Sound. Ondanks veel bandbreuk en fors poeieren is het natuurlijk een enorme verbetering ten opzichte van de Wirerecorder, waarvan de draad soms dezelfde neiging vertoont als vissnoer: een onontwarbare wirwar!

Achteraf is eens gesteld, dat met meer input en enthousiasme Philips wel voorbij was gestreefd, maar de potentie van Amroh en Amutronics was daarvoor te klein. Het ontbrak eenvoudig aan kapitaal, mensen en inzicht. Rond die bandrecorderfabricage komt ook een hele serie literatuur vrij vooral over het zelfbouwer van o/w recorderversterkers. De bekendste decks draaien overigens nog steeds: Handy Sound, (Master), Fonolint I en II, Masterette en de Serenade. Amroh was wel zo handig er meteen een serie accessoires onder eigen naam bij te leveren.

De Amrohtape kwam van o.a. van Agfa. Er hoorden natuurlijk ook snoeren, plakmallen, draagkoffers, microfoons, voetschakelaars, e.d. bij. En natuurlijk de telefoon-opnemer, die al onder de naam Teletap bij de WR-3 werd geleverd. De laatste uitvoering was een vilten mat – iets groter dan het T-65 toestel van de PTT - die inductief gesprekken kon opnemen.

Amroh en Amutronics hebben gedurende 20 jaar lang tot ongeveer 1966 een reeks van 9 draad- en bandrecorders geproduceerd.

Amutronics vervaardigde ook in opdracht van derden schakelingen, instrumentatie en apparatuur. Onder het mom geheime defensieopdrachten uit te voeren, werden de opdrachtgevers nooit toegelaten in de wat armzalige productiehal van Amutronics. Er werd echter veel kennis en kunde in de producten gestoken en is zelfs aanleiding een beperkte serie laboratoriumapparatuur onder eigen naam te fabriceren, waarvan de bekendst de Stiromatic uit 1950 is geworden. Een instelbaar motortje (100-1.700 t.p.m.) laat met een haaks op zijn as gelijmde magneet een roerstaafje draaien om (agressieve) vloeistoffen te mengen. Bij de luxe uitvoering Stiroheater wordt hieraan nog een thermostaat geregelde verwarming toegevoegd. Een ander model kon de inhoud van reageerbuisjes laten vibreren door de draaiende excentrische holte van een kunststof kop. De verkoop wordt uiteraard weer door Amroh verzorgd, die haar vertegenwoordigers met een nette folder op pad stuurt.

In Muiden ontstaat personeelstekort en in 1960 wordt een tweede fabriek geopend in het Friese Kollum. Hier werkten in de hoogtijperiode ca. 50 man aan de seriefabricage van spoelen en transformatoren. Door te veel concurrentie werd besloten eind jaren zestig de vestiging in Kollum te sluiten en de machines naar Muiden over te brengen. De sanering kan echter het tij onvoldoende keren: in de jaren zeventig is de grote golf van zelfbouw over. Spoelensets worden al helemaal niet meer gevraagd. Transformatoren wel, speciaal voor de snel groeiende markt van transistorapparatuur. Amroh maakte werkelijk prima trafo’s met als definitie: ze mogen bij continu gebruik niet meer dan handwarm worden. Het resultaat is een uitstekend, enigszins overgedimensioneerd product in een open uitvoering met soldeer- of printpennen. De productie vond nog grotendeels plaats op vooroorlogse AVO wikkelmachines, die tot 12 spoelen in een keer kan vervaardigen. Maar de markt (lees: de concurrent) zit niet stil…

Begin jaren tachtig komen zeer goede, ingegoten (Duitse) transformatoren met VDE-keur op de markt tegen de helft van de prijs van (open typen van) Amroh. Het bedrijf slaagt er niet in de noodzakelijke tonnen vergende investeringen in moderne, digitaalgestuurde productiemachines te plegen.

De nieuwe directie sluit in 1985 Amutronics en brengt alle bedrijven onder in de holding: Ecudor B.V. (gebaseerd op de vergulde Ecu, die helaas Euro werd!)

Vanaf het begin in 1923 heeft het leveringspakket de nadruk gelegd op passieve componenten. Hoewel alle vooroorlogse bouwontwerpen waren uitgerust met buizen, kwamen deze pas laat voor levering beschikbaar. Na de uitvinding van de transistor (1948) door medewerkers van Bell Telephone Company kwam de elektronica in een stroomversnelling terecht. Niet alleen publiceerde RB al in 1948 over de tor, de eerste schakelingen volgden spoedig! In de ontwerpen van Radio Blan en Uniprint (1950) worden alleen halfgeleiders toegepast. Deze ‘actieve’ onderdelen waren uiteraard voor een deel leverbaar door Amroh, die niet alleen inkocht voor de bouwschakelingen doch ook voor haar handelspakket. Voor de (populaire) transistoren van bijv. TeKaDe en RCA zoals OC72, OC74 e.a. gaat het begin jaren zeventig mis. De concurrentie neemt enorm toe. Japan produceert miljoenen halfgeleiders, levert aan iedereen. Ook rechtstreeks aan de (Nederlandse) kleinhandel, waarin Amroh voor een goede marktpositie zwaar heeft geïnvesteerd. De winkelprijzen inclusief omzetbelasting (nu: BTW), liggen onder de inkoopprijzen van Amroh! De keus wordt gemaakt: Amroh gaat wel door met halfgeleiders, maar alleen de professionele typen zoals thyristoren en triacs voor vermogensregeling, (brug)gelijkrichters van o.a. Silec en Semikron, plus een pakket led’s en displays van Telefunken. Op termijn worden ook de simpele zenerdiodes geschrapt, waarmee de levering stopt van de populaire halfgeleiders, die vanaf eind jaren vijftig onderdeel vormen van het assortiment. De elektronenbuizen houden nog stand tot rond 1984.

In Nederland worden niet alleen de bouwpakketten, doch ook losse, voornamelijk passieve componenten via de detailhandel aan de particulier geleverd, alle keurig verpakt in een doorzichtig plastic zakje met een zadeletiket erop gesealed. Een ZB-artikel heet dat (ZB van Zelfbediening). Het etiket vermeldt product, typenummer, inhoud en laat voor de winkelier een plekje vrij om de prijs in te vullen.

Intern is het natuurlijk wat omslachtig om voor artikelen in bulk en ZB twee verschillende coderingen te gebruiken, maar de twee verpakkingen maken dit noodzakelijk. Er wordt een start mee gemaakt in 1966 en de meeste componenten worden ook in de wat duurdere ZB-verpakking per stuk geleverd. De winkelier had te maken met minimum afname-eenheden als 6 of 12 (!) zakjes. Begin jaren 80 dacht een ontwerper een fantastische vinding te lanceren bij Amroh. In plaats van de gedateerde plastic zakjes presenteert hij fel oranje vouwdoosjes, die door dubbelvouwen twee verschillende inhoudsmaten kunnen aannemen. Perfect dus! Strakke doosjes, netjes met een plastic raampje erin, zodat de inhoud zichtbaar is. Er waren twee verschillende modellen voor vier verschillende afmetingen en dan nog een derde voor de audio verbindingskabels. Waarom leidde deze investering van fl.80.000,-/ Î 36.000 niet tot resultaat? De winkeliers klaagden, dat hun ophanghaken te kort waren voor de dikkere doosjes, zodat ze bij een afname van 12 stuks enkele overhielden. Een plastic zakje laat zich eenvoudig indrukken of vormen op de ophanghaken en het overschot apart opbergen gaat niet wegens ruimtegebrek! Dus terug naar het oude systeem. De ZB-verpakking is natuurlijk heel handig voor de amateur, die niet hoefde te investeren. Medio jaren vijftig is al bedacht, dat de hobbyist nooit een klos van 2,5 kilo soldeer zou kopen, nog afgezien van de forse prijs. Er wordt een machientje ontwikkeld met een slinger en een gegroefde stalen conus, waarop precies een meter 40/60 (!) soldeerdraad wordt gewikkeld, die in conusvorm exact past in het (gekleurde) piramidevormige doosje. Er zitten 24 piramides Amroh soldeer van 0,7 of 1 mm in een omdoos.

Al dit verpakkingswerk, met uitzondering van het sealen van de zadeletiketten, wordt gedaan door thuiswerkers in Muiden en Muiderberg. Ook het piramidemachientje staat bij een thuiswerker opgesteld. De (uiteraard) knaloranje gespoten Amroh bus reed dan vooraf bepaalde routes om werk te brengen en halen in speciale lage houten bakken, die op de inpakafdeling Herengracht 33 voor het sealen worden afgeleverd. Op de verkoopafdeling (Herengracht 76) loopt de verwerking van alle handelsproducten via grote kaartenbakken: stalen kasten met lades, waarin als schubben op een vis voorraadkaarten liggen met de bestelnummers. Een nijvere medewerkster boekte (foutloos!) de bestelde aantallen artikel na artikel (voor elk één kaart) af en meldde duidelijk en tijdig, wanneer een product de status ‘nul voorraad’ dreigde te bereiken. Het was de tijd van de interne postbode, die dagelijks vier keer tussen de vestigingen 76, 33 en de Achterstraat, waar de fabriek stond, enveloppen met personeelsnummers rondbracht en elke morgen de binnengekomen orders voor Herengracht 76 ophaalde. Ook de tijd van de stencilmachine, het rood/zwarte typelint (Triumph, Adler) en de blauwgrijze rekenmachines van Olivetti met een eenarmig handvat. Alle bouwbeschrijvingen en technische documentatie van trafo’s en spoelen werden gestencild!

Toch begon men bij Amroh vroeg in te zien, dat tenminste de facturatie anders kon. Rond 1972 werd een standaard grijsstalen bureau omgebouwd voor de factureermachine van Singer. Door middel van kettingfacturen ging alles een stuk sneller, hoewel er soms heel vreemde producten tussen zaten, zoals een plantenspeler en kosten van ondergoed. Medio jaren zeventig werd besloten tot de aanschaf van een heuse computer volgens het Altos-systeem. Definitief einde van de zware kaartenbakken: inkomend goed, voorraad en verkoop loopt via de computer! Door een actieve programmeur houdt dit systeem ongeveer 20 jaar stand, totdat in 1996 de keus valt op een nieuw systeem: ‘Commerce’. De al vijftig jaar (!) bestaande codes worden zonder nadenken vervangen door een artikelnummering, die begint met 0001, waarmee elke relatie tussen bestelnummer en product verdwijnt! Een forse verliespost is het gevolg en een eerste stapje naar de ondergang was gezet. Binnen twee jaar vervangt Unit 4 het kromme systeem. De oude artikelnummers worden aangevuld tot totaal 12 cijfers en blijken herkenbaar door de gebruikers en klanten. Het systeem heeft effectief gewerkt tot 2002, waarna de nieuwe eigenaar besloot zijn eigen Exakt software te implanteren.

De kentering is eigenlijk al eerder begonnen met de opkomst van computers begin jaren tachtig. Ook Radio Bulletin is er als de kippen bij en wijzigt haar naam in RB Elektronica Computers (1985). In 1987 is het nieuwtje er voor RB al weer af en wordt de naam veranderd in RB Elektronica Magazine. De nieuwe ontwikkeling heeft nog een ander gevolg: bij de MK merkt men een duidelijk teruglopende interesse voor zelfbouw. Bijna iedereen heeft een (stereo) radio en waarom zelf een luidsprekerkast bouwen, als er goede te koop zijn voor minder geld? Sprekend voorbeeld is de Wharfedale Denton II van ca. 150 gulden (€70). De topomzet (1975) van dit tweewegsysteem was te danken aan de Consumentengids, die dit type als beste koop uitriep en zelfs op de cover van haar uitgave plaatste. De kleine boxen zijn met 3 vrachtwagenladingen per week niet aan te slepen! De trieste gevolgtrekking is, dat ook deze vorm van zelfbouw ingehaald blijkt.

Maar in het prille begin ging de promotie niet alleen via de Amroh catalogus. Käuderer heeft nog een ander wapen achter de hand: een tijdschrift! Bijna een jaar na de oprichting van Uitgeversmaatschappij (U.M.) De Muiderkring wordt in de herfst van 1937 de naam van de catalogus gewijzigd in het algemene Radio Bulletin. De verbaasde lezer, die nummer 3 van 1937 openslaat, ziet binnenin nog steeds Amroh Bulletin vermeld. Pas in maart 1940 wordt dit aangepast en mogen zelfs derden erin adverteren! Uiteraard blijft een behoorlijke plek gereserveerd voor de eigen productinformaties en zeker voor de bouwontwerpen. Die worden langzamerhand zo omvangrijk, dat deze in aparte bouwmappen verschijnen. Een (verkorte) beschrijving, die tot verkoop moet verleiden, wordt vooraf in RB gepubliceerd. De aan de buitenkant aantrekkelijk in kleur bedrukte enveloppen bevatten complete schema’s en bouwbeschrijvingen met lijsten van Amroh onderdelen en stapsgewijze instructies. De creativiteit van Fackeldey beperkt zich niet tot een simpel een-kringertje of een eenvoudig grammofoonversterkertje met een ECL 82. Nee, het leveringsprogramma omvat complete radiotoestellen met meerdere golflengtes met Amroh afstemschalen en ingebouwd in glimmend gepolitoerde donkerbruine kasten!

Een glanzend meubel in de kamer bracht een dubbele verbazing te weeg als de trotse eigenaar erbij vertelde het radio-apparaat geheel zelf te hebben gebouwd.

Kant en klare audioproducten komen rond 1933 in het leveringsprogramma en start met de distributie van de Engelse Goodmans luidsprekers. Er zullen er nog vele luidsprekers volgen, waarvan Wharfedale (van Mr. Briggs) de langstlopende productlijn zal worden. Spoedig komt daar Peerless uit Denemarken bij. Vanaf de vijftiger jaren zijn vele merken luidsprekers vertegenwoordigd, zoals Ahuja, AM-Hifi, Braun, 3A, Cabasse, Canton, Cybernet, Dual, Grundig, Optimus, P+S en Verit. Het eigen merk AM-Hifi (AM stond natuurlijk voor Amroh Muiden) wordt medio jaren zeventig gelanceerd en bestaat uit twee in Nederland vervaardigde boxen: de 2-weg Menuet en de 3-weg Allegro, uitgerust met Audax en Peerless luidsprekers. Zij sluiten goed aan op de custom-made AM-serie receivers, die in Japan zijn geproduceerd onder Amroh label.

De reeks in houten behuizing bestaat uit de AM2010, AM2025 en AM2035. Ook succesvol wordt een stereoversterkertje in houten kast: AM-4000 (vermogen 2 x 25 watt).

Amroh en De Muiderkring pakken de zaken grondig aan door op verschillende parallelle sporen bouwbeschrijvingen, al dan niet in de vorm van complete bouwpakketten op de markt te brengen. Amroh maakt naam met haar bouwpakketten van goede kwaliteit en met een duidelijke gebruiksaanwijzing kan het nauwelijks mis. Het programma groeit op twee verschillende niveaus. Voor de beginnende amateur is er de eenvoudige serie: 60 UN-ontwerpen, die in Radio Bulletin 1952 tot 1962 verschijnen. Simpele doch praktische schakelingen zoals die o.m. staan beschreven in Jongens Radio deel 4 (maart 1953).

Het begint met de inleiding Uniframiteiten, waarmee het bestaan en het nut van de Uni-frame wordt uitgelegd: aluminiumprofiel en stansdelen, reeds voorzien van de

juiste gaten voor chassisdelen, buisvoeten en conrectoren. Eenvoudig waren de haaks omgebogen panelen aan elkaar te bevestigen en klaar was het radiochassis zonder een enkel gat zelf te hoeven boren! Voor de meer gevorderde amateur, die zelf zijn schakeling ontwerpt, zijn de Uniframe-delen ook los te koop (in ZB- zakje!).

Op deze basisplaten wordt elke schakeling netjes opgebouwd, gebaseerd op UNI-frame chassisplaten. En die circuits waren van zeer verschillende aard. Wij nemen er enkele onder de loep: een voedingsblok voor de shack (UN-1). Lab-voeding zeggen wij nu, maar deze is voor buizen: 260 volt bij 60 mA en 6,3 volt bij 3 Ampère voor de gloeidraad, goed voor de E-serie. Normale schakelingen waren de grammofoonversterker UN-2, een eenpitter UN-3 of een microfoonversterker UN-4. Een bandfilter h.f. versterker UN-5 werd al bijzonder, terwijl wij ons minder kunnen voorstellen bij het Sounderapparaatje UN-13: een toongenerator om het Morseseinen onder de knie of liever in de vingers te krijgen. Spannend lijkt ook de term UN-10 meeneemradio waar wij nu gewoon portable of transistor tegen zeggen. Zo klinkt een TOMI-indicator UN-18 echt heel geheimzinnig. Deze Tover-Oog-Meter-Indicator was een handig hulpapparaatje voor het meten van gelijk- en wisselspanning en controle van condensatoren en weerstanden. Uitgerust met een EM-34 buis: het Tover-Oog in plaats van de dure draadspoelmeter, die voor wisselspanningen een kostbare gelijkrichtcel nodig heeft en bovendien slecht tegen overbelasting kan. Neen, dan de indicatorbuis EM-34 of de voorloper EM-4, die je voor de korte metingen ook even uit je huiskamerontvanger kan ‘lenen’. Ook de B.R.A. zonder UN-nummer is zeker een opmerkelijke schakeling: het Batterij Reactivering Apparaatje. Hiervan werd beweerd de wat uitgeputte kool-zink batterijen van nieuwe pep te kunnen voorzien. Gebaseerd op nog niet geheel lege batterijen werd gesteld, dat het erdoorheen sturen van een kleine gelijkstroom de aanwezige spanning zodanig zou wederopwekken, dat ‘we in staat zijn een groter gedeelte van de beschikbare energie eraan te onttrekken’. Het zou ons niet verbazen, als dit artikel in een aprileditie van Radio Bulletin is verschenen! Later werd op dit thema doorgegaan met het uitbrengen van een serie radio-ontvangers en eenvoudige een- of tweekringertje aan de hand van bouwbeschrijvingen met weidse namen als Atom, Deuteron, Elektron, Meson, Nu-cleon, Positron alle op de fameuze Uniframechassis. De bouwbeschrijvingen zijn als boekwerkje uitgegeven met een foto van het kant-en-klaar gebouwd apparaat. Voor de groep niet zelf ontwerpende gevorderden, wordt een nieuwe serie meer ‘sophisti-cated’ modellen uitgebracht. Superheterodynes, meerkringontvangers en zelfs al draagbare typen met D- of K-buizen en anodebatterijen! De grammofoonplaat komt ook weer terug en de versterkerschakelingen voor zelfbouw liggen al klaar ter publicatie! De namen zijn in de meeste gevallen minder fantasierijk: MK Super 4346 of Dwerg-buissuper U49A klinken nogal zakelijk. Een serie in 1948 bestaat uit de volgende modelontwerpen:

A-1 M.K. Super 4346: 3-banden radio-ontvanger met 5,1 watt versterker

A-2 M.K. Super 4546: 3 banden ontvanger met sleutelbuizen en 3,1 watt vermogen

A-3 M.K. Batterijsuper: kampeerradio met D-buizen (anrode 90 V) en 1,7 watt uitgang.

A-4 M.K. Briljant. Eenkringer met één buis, MG-ontvangst en 400 mW vermogen (D = 5%)

Enkele krijgen wat mooiere namen mee: MK Briljant, Model Super Commandeur, Zephyr, Triplet, Ratio, Novalette of Duomax. Bij de versterkerseries zijn de bekendste: Caroussel, Bolero, Calypso, Duette en Capriccio.

De advertentie in nummer 12 van 1947 vermeldt: ‘in hun nieuwe opzet zijn de MK bouwplannen bovendien qua uitvoering een ongeëvenaarde prestatie. Ieder, die ze ziet, staat verbluft - wie ze gebruikt is opgetogen over het gemak, figuratie en detailbelichting. In de serie bouwmappen, bevattende een volledig constructieplan met foto’s, blauwdrukken voor montage en chassisinrichting, stuklijst en volledige aanwijzingen, zijn thans bovenstaande nrs. verschenen. Formaat 50 x 65 cm – tweekleurig en dubbelzijdig bedrukt. Prijs 75 cent (€ 0,35)’.

Een toestel als model 4546 was inclusief de benodigde Philips buizen compleet te koop als bouwset voor fl.35,00 (€16,00) zonder chassis. De faam van de Amroh pakketten beperkt zich niet alleen tot de vele enthousiaste amateurs in eigen land. Van verschillende beschrijvingen zijn Frans- en Duitstalige edities gemaakt, waaruit blijkt, dat ook uit het buitenland veel vraag was naar deze bouwmappen. En waren er problemen? Amroh was eenvoudig bereikbaar; historisch zijn enkele, helaas niet bewaard gebleven brieven uit het buitenland met als enige adressering: Amroh Muiden!

Uit Engeland kwam toen al voorzichtig de term High Fidelity of afgekort HiFi overwaaien, doch Kauderer zag daar niets in. Eind 1948 werd hiervoor een eigen term verzonnen: Werkelijkheids Weergave, afgekort tot WW. Die afkorting heeft voor de huidige generatie een geheel andere betekenis, helaas.

Later werden deze in de verschillende delen van Jongens Radio nog eens overgedrukt. Het merendeel van de UN-bouwsets bestond uit radio-ontvangers: simpele een- en tweekringers, al dan niet geschikt voor batterijvoeding. De inmiddels wat verouderde UN-ontwerpen werden door publicaties van leuke transistorschakelingen in Radio Blan (1960-1966) overgenomen.

Rond 1965 begint Amroh zelf bouwsetjes onder de naam Uniprint op de markt te lanceren. In afwijking tot de hierboven al beschreven UN-serie kunnen deze schakelingen als bouwpakketje worden besteld. Zij waren uitgerust met (germanium) transistoren. De uniforme printjes (Verobord) met van gaatjes voorziene koperbanen, waarin onderbrekingen voor de te maken schakeling moeten worden aangebracht, zijn eenvoudig en door de lage prijs goedkoop in de markt te plaatsen. Een 6-polige printconrector (niet bijgesloten!) zorgt voor de aansluitingen. Er kan een ruime keuze worden gemaakt: MG ontvangstdeel, variabele laagspanningsvoeding, eindversterker, audio- gevoelige schakeleenheid, tijdschakelaar, toerenteller, RIAA-voorver-sterker, knipperlichteenheid e.a. Deze reeks bouwsetjes is ca. 15 jaar lang leverbaar geweest ondersteund door 4 MK boekjes.

De uitgeverspoot van het concern houdt zich voor de oorlog voornamelijk bezig met de uitgave Radio Bulletin, maar kent een forse uitbreiding door het stichten van een eigen boekenfonds vanaf 1946. Door de enthousiaste zelfbouwperiode worden vele beschrijvingen handig samengevoegd om te verschijnen als Jongens Radio 1 t/m 4. Of de uitgave ‘Bouw uw eigen muziekinstallatie’ die een serie bij elkaar behorende bouwontwerpen bevat: Fidelio balansversterker (9,75 watt sinusvermogen bij 3 % vervorming en toch nog WW op de beschrijving!), de stereoversterker Duette (2 x 4,5 watt bij 0,5% vervorming), de Calypso MG afstemmer, de UN 53 gevoelige MG afstemmer, een FM-

tuner met de Philips AP2110 afstemeenheid en een multiplex stereosplitser. Een uiteenzetting over luidsprekers completeerde deze uitgave uit 1965.

Voorts wordt gestart met technische boeken over vele onderwerpen: Versterkers van 8 tot 80 watt en een kathodestraal-oscilloscoop (beide uitgaven zijn van Hellings, net als Ruyter bij Philips werkzaam) zijn nog steeds veelgezochte titels. Over verschillende onderdelen in de elektronica worden soms lijvige werken gepubliceerd, zoals over servomotoren, waarmee de relatie met de industrie is onderstreept. Ook de audiovisuele markt wordt goed bediend door vele uitgaven over versterkers, bandrecorders en televisies. Boeken over het opsporen van storingen verkopen bij de vleet. Er komt een nieuwe elektronicacursus in ringband en in samenwerking met Dirksen Opleidingen verschijnt een serie in boekvorm: Leerboek Elektronica Deel 1, 2 en 3 en een aparte uitgave Meettechniek. De cursus wordt na 1980 niet meer behandeld door Dr. Blan, maar door medewerkers van de uitgeverij, die zorgvuldig met antwoordkaarten de fouten markeerden en terugzonden. Van een ‘persoonlijke’ binding kon door de omvang van duizenden cursisten helaas geen sprake meer zijn.

Na de oorlog wordt de relatie met Funkschau, de Duitse elektronica-uitgever uitgebreid, want niet alleen worden haar tijdschriften en boeken door de Uitgevers Maatschappij in Nederland gedistribueerd, ook vele van haar boeken zijn vertaald en op onze markt gebracht. Wederom is hiermee een unieke en winstgevende combinatie gevonden: een eigen tijdschrift, technische beschrijvingen van bouwpakketten, waarvan enkele het tot boekvorm brengen en boeken over elektronica uit eigen en buitenlandse fondsen. Naast de bekende Funkschau wordt de distributie van o.a. Wireless World, Elektronik, Ct, Broadcast News en Communication News opgepakt.

Het bekendste boek is ongetwijfeld het Buizen Vademecum 1948, nog bekender geworden onder de titel: Electronic Tube Handbook dat vele herdrukken heeft beleefd. Een absolute topper en noodzaak voor elke elektronicus.

De succesvolle uitgave wordt spoedig aangevuld door het Semiconductors Handbook: een broodnodige (en betaalbare) uitgave veroorzaakt door de vele fabrikanten die samen praktisch identieke transistoren met verschillende typenummers maakten om aan de enorme vraag te voldoen. Later volgt het IC Handbook. Deze serie wordt gecompleteerd door Transistor Equivalents. En vergeet de veel gezochte servicedocumentatie niet. Een enkele keer werd bij RB een kostbaar schema gevoegd van een (Philips) TV. Kostbaar omdat je als rechtgeaard amateur nog niet zo brutaal was (althans de meesten) om

bij de fabrikant of importeur om een schema te vragen of liever de complete servicedoc. Een ware uitkomst zijn de later verschenen vier forse ringbanden met supplementen (door hun afmeting nog steeds onmogelijk om op te bergen) met alleen maar TV-schema’s van alle merken. De handige amateur-neef kon hiermee oom en tante een hoop geld besparen! Deze serie wordt afgerond door Servicedocumentatie nummer vijf, geheel gewijd aan bandrecorders.

Een ander hoogtepunt in publicaties is het Elektronisch Jaarboekje met agenda, waarvan de eerste editie verschijnt in 1948 (144 pagina’s als Radio Bulletin Agenda) en de laatste in 1999. Zonder enige onderbreking heeft dit nuttige boekwerkje, waarnaar door velen jaarlijks werd uitgekeken, maar liefst 52 jaargangen gehad! Het duurde overigens even, voordat iemand van de RB-re-dactie erachter kwam dat een boekje niet elektronisch kon zijn.

In de jaren zestig wordt de titel omgedraaid: Jaarboek Elektronica plus het jaartal. In de jaren tachtig weer een wisseling: Elektronica Jaarboek en jaartal tot en met de laatste editie in 1999. Die wordt door de samensteller "de allerlaatste editie van deze eeuw" genoemd, waarmee dit unieke boekwerk meteen ook de dikste uitgave in deze serie is geworden: 320 pagina’s! Technisch groeit elke uitgave natuurlijk mee met de laatste stand der techniek: de eerste uitgaven staan bol van de instelgegevens van elektronenbuizen, begin jaren vijftig komen er twee pagina’s germanium dioden bij en medio jaren vijftig doet de transistor zijn intrede zo’n acht jaar na zijn uitvinding in dit jaarboek. Zo staat er in de 1956-editie de beschrijving van de Zephyr: een draagbare Superheterodynes radio-ontvanger en tevens een der eerste hybrides: transistoren in de voortrap (OC71 en OC72) gekoppeld aan een DF91 buis. Na detectie door de diode OA72 wordt het nu laagfrequente signaal via DF91 en DL94 buizen versterkt. Vanaf 1960 worden de buisgegevens vervangen door data over RIAA- instellingen voor grammofoonplaten, die per fabricaat verschillen, waardoor andere afregelingen van de versterker per merk noodzakelijk zijn.

Gegevens over bandrecorders en luidsprekers doen hun intrede. Om later plaats te maken voor computerdata en lijsten met de zendfrequenties van omroep- en satellietzenders. Ook verschijnen lijsten met NAW-gegevens van importeurs, fabrikanten en elektronicawinkels. En natuurlijk ook in deze uitgaven vele bouwbeschrijvingen en schema’s voor o.a. handige meetapparaten. Dit stopte geleidelijk in de jaren voor de eeuwwisseling – de zelfbouw is over!

Er worden na de oorlog nog andere mogelijkheden ontdekt om aan de steeds stijgende vraag naar het booming doe-het-zelf te voldoen. Naast RB (oplage in de jaren zestig wel 40.000 exemplaren per maand in de NL-versie) kwam HB, de afkorting van een periodiek: Handig Bekeken. Hierin staan meer tips en trucs op huishoudelijk gebied, doch vaak in combinatie met elektriciteit. Het bouwen van een eigen lintzaagmachine is een van de voorbeelden. Maar ook de beschrijving over de bouw van een gitaar tot zelfs een ‘modern’ interieur wordt opgenomen. Vaak zijn ook deze gepubliceerde artikelen later in boekvorm uitgebracht onder de naam ‘Maak Het Zelf’ met titels als kinderspeelgoed, gasoven, sterrenkijker, aquariumpomp, zomerhuisje of flatmeubels. Het succes van de elektronica bouwontwerpen slaat al snel over naar de Handig Bekeken redactie, die haar bouwontwerpen ook verpakte in kleurige enveloppen. De nabouw van een statisch model van een tweemotorig turbo-prop Convair-Liner in de originele KLM- kleuren (schaal 1:50, spanwijdte 56 cm) uit balsahout, te beschilderen met de originele Talens plakkaatverven, behoorde tot de mogelijkheden. In de dubbelzijdige beschrijving op bijna A-2 formaat stond een grote advertentie van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Directie Rijksluchtvaartschool met een oproep om inlichtingen te ontvangen over de opleiding tot verkeersvlieger.

Handig Bekeken wordt later (waarschijnlijk onder de zware druk van de tijdschriften Doe-Het-Zelf en Na Vijven) omgebouwd tot Hobby Bulletin, dat zich voornamelijk gaat richten op de technische hobby’s: modelspoortreinen en radiografisch bestuurde modellen als auto’s, vliegtuigen en schepen. Door het toenemende aanbod van tijdschriften over modeltreinen werd dit deel van de hobby langzamerhand afgevoerd om een prominente plaats in te ruimen voor met afstandsbediening gestuurde modellen. En ook hier zien we weer dezelfde succesformule: naast de artikelen het publiceren van boeken over het zelfbouwer van modellen, het ontwerpen van radiografische zend- en ontvangschakelingen tot en met boeken over het vliegen met modelhelikopters. De hierboven genoemde Convair bouwmap staat natuurlijk niet alleen: het pakket omvat modelbouwtekeningen van molens, boerenkarren, schepen, vliegtuigen en auto’s van eigen fabricaat. Via distributie van grote buitenlandse uitgevers uit o.m. Duitsland naast een groot fonds in Modelbouw- en doe-het-zelf boeken en tijdschriften uit Engeland en Duitsland wordt het aanbod gestadig uitgebreid.

Al deze uitgaven, naast de boeken, verzorgde Uitgeverij De Muiderkring na de oorlog in 1946 vanuit een eigen onderkomen in de Kapelstraat in Bussum - na vele jaren bij Amroh in Muiden te hebben ingewoond. En in 1951 wordt een geheel nieuw gebouwd bedrijvenpand in Bussum betrokken aan de Nijverheidswerf, waar de uitgeverij tot 1985 gevestigd zou blijven. Rond die datum is ook de naamstelling van het bedrijf aangepast aan de activiteiten: eigen tijdschriften, boeken, bouwmappen en ook cursussen worden aangeboden onder de welluidende firmanaam: Technisch Wetenschappelijke Uitgeverij de Muiderkring B.V.

De unieke combinatie Amroh/Muiderkring dacht nog verder door en rond 1954 verschijnen de eerste delen van een schriftelijke cursus elektronica. Die werd door de befaamde Dr. Blan (Drs. Ing. C.F. Ruyter 1908 - 2002) samen met zijn vrouw ontworpen en administratief behandeld. Stel eens voor: na een volle dagtaak ‘s avonds aan de eettafel het huiswerk corrigeren en weer terugzenden inclusief een bemoedigend woord voor Keesje, die net zijn arm had gebroken! Dit toont wel aan, dat abonnees van RB (familie)leden van een hechte vereniging waren en zich ook zo voelden. Velen hebben uit die cursus, die tot rond 1980 heeft bestaan, een goede baan of interesse in elektronica overgehouden. Met gebruik van deze goed ingeburgerde naam worden ook andere, losbladige cursussen uitgebracht: televisieservice, meettechniek, zendamateur en elektronica voor EEG-laboranten.

Ofschoon Dr. Blan als personality in de loop der jaren door verschillende redactieleden werd ingevuld, is de bekendste en best geheimgehouden persoon Drs. ing. C.F. Ruyter.

Een volstrekt unieke figuur aan wie de Muiderkring door zijn inzet en geduld veel te danken heeft; vooral de bijzonder goede manier om moeilijke dingen simpel uit te leggen.

Hij kreeg een eigen rubriek in Radio Bulletin in 1942: Dr. Blan, de serviceman. Die titel en rubriek werd verzonnen door een redactielid. Dr. Blan was echter de man voor vraag en antwoord van de technische rubriek en in september 1949 verscheen van Ruyter het eerste echte artikel over de bouw van een draagbare radio! In 1951 kreeg hij een nieuwe rubriek: ‘Uit de pan van Dr. Blan’. Een veelgelezen serie artikelen over de in eenvoudige taal gebrachte oplossing van soms moeilijke begrippen.

Maar C.F. Ruyter vond dit teveel een éénrichting kennisoverdracht en zocht naar een andere ‘interactieve’ manier om de lezers bij de les te houden. Het resulteerde in een topper: de rubriek ‘Puzzel-club van Dr. Blan’ (1952). Jongeren tot 18 jaar moeten een probleem oplossen, maar ook het hoe en waarom erbij leveren. De besten mochten mee op excursie naar bedrijven of instellingen, waar je als particulier en zeker niet als jochie van 15 jaar binnen mocht komen, bijvoorbeeld een elektriciteitscentrale, de studio’s of het KNMI. De succesvolle rubriek wordt in 1969 opgeheven. Een kort en sprekend voorbeeld van de typische C.F. Dr. Blan Ruyter-stijl: "Nog even herhalen, wat er aan het handje was: een cursist zond mij een eigengemaakte puzzel toe met oplossing; hij was er zelf in verward als een kat in een bos afgewikkeld transformatordraad. Gegeven: een buis met een gloeidraad voor 4 volt, een stroom van 0,2 mA en een weerstand van 200 Ohm. Gevraagd: de voorschakel-weerstand als die buis op een spanning van 20 volt moest branden. Velen sloegen de spijker pal op zijn kop! Dit vraagstuk is niet zonder meer op te lossen, want… de gegevens zijn niet met elkaar in overeenstemming. Als we in een detectivestrip lezen: "De schurk klom op het dak met in elke hand een revolver en in de andere een mes", dan weten we wel hoe laat het is, want niemand heeft drie handen, al ben je nu nog zo’n doortrapte schurk….

Voor de variatie berekenen we de serieweerstand nu eens op een andere manier: we moeten wegwerken 20 – 4 = 16 volt. Voor die weerstand geldt de wet van Ohm: R = E / I of 16 / 0,02 = 800 Ohm".

Niet alleen was hij de drijvende kracht achter de cursussen, ook schreef hij zeer leesbare boeken over elektronica. Er wordt zelfs een tijdschrift, dat in juli 1960 uitkwam, naar hem genoemd:

RADIO BLAN

De eerste serie begint met nummer A, kost 15 cent (€ 0,07) en bevat het schema van de beruchte jampotontvanger: een kristalontvanger ondergebracht in een jampot, waarvan de onderdelen samen slechts 6,91gulden (€ 3,30) kosten.

De bedoeling is de (jonge) beginnende amateur bij de elektronica te betrekken. Elke uitgave bevat redactionele artikelen, een bouwplan, een puzzelrubriek, de bekende vraag-en-antwoordrubriek om te eindigen in een spannend stripverhaal, waarop de Blan-familie tot leven komt: Opa Blan (Dr. Blan) in een witte laboratoriumjas en fraaie witte baard, vader Blan (de ingenieur) en zoon Jan Blan, ca. 15 jaar oud. Er worden in dit blad geen redacteuren vermeld: ‘Vader en zoon Blan stelden dit tijdschrift samen, maar Opa Blan heeft gekeken of het goed ging’.

De meest wilde spionageavonturen met veel elektronica ontsproten aan het brein van Ruyter (Dr. Blan), die met tekenaar Han Lang (pseudoniem voor een helaas onbekend gebleven stukadoor die goed kon tekenen en ook regelmatig zijn rake schetsen leverde aan Radio Bulletin) zorgt voor een spannend stripverhaal. Een korte impressie van het taalgebruik uit nummer 27 van januari 1965: Doctor Blan en de Manestralen IV. Een referendaris ten departemente Snurfsnurker wordt erop uitgestuurd met Dr. Blan om de voortijdige lancering van een ruimteraket vanaf Rottumeroog te onderzoeken. Zij naderen de wachtpost en er ontspint zich het volgende gesprek:

"Dat zijn onze toeleveringsbedrijven" verduidelijkt de heer Snurf-snurker. "U ziet het veelvoudig nut van onze experimenten: wij weren de werkeloosheid in ons overbevolkte land en wij ondersteunen een groot aantal noodlijdende directeuren en commissarissen van deze bedrijven". "Het stinkt", knort Dr. Blan. "O, maar ’t is een eerlijke zaak!" schrikt de heer Snurfsnurker (referendaris ten departemente) op.

"Het blijft stinken", bromt Dr.Blan, "aardgas en zwavel en ozon. Stompzinnig weinig elektronica "

Of een 14-jarige enig idee had over referendaris, directeuren, werkeloosheid en commissarissen is een ander aspect. Het was in elk geval leerzaam en in dezelfde stijl als eerder de vragen in de Puzzelrubriek en In de pan van Dr. Blan. In Radio Blan wordt natuurlijk ook uitgebreid aandacht besteed aan de door Amroh op de markt gebrachte serie

Step-by-step bouwdozen, die in navolging van de bekende Philips Pionierserie leidt tot de bouw van een MG-ontvangertje met drie germanium transistoren: OC3, OC4 en 2N408 en een ingebouwd luidsprekertje, ondergebracht in een stalen lichtblauw gemoffelde kast.

Het topmodel van de Pionier serie (Philips) bestond uit een kartonnen doos en een plaatje hardboard voor de speaker. Aanvullend op de Step-by-step bouwserie verschijnt de serie Step-by-step Nuova, waarmee een draagbare zelfbouw middengolfontvanger kon worden gemaakt met een echte ferrietstaaf en ondergebracht in een strakke kunststof behuizing met handvat. Het type wordt ook als complete bouwkit op de markt gebracht voor f. 79,00 (€ 38,00) onder de naam Rapsodie met 9 volt voeding uit een blokbatterijtje, een navolger van de Transette in gelijke behuizing, die echter op een 22,5 volt batterijtje werkte. Overigens verschijnt in Radio Blan M (nummer 13) van juli 1962 al een schakeling om de bestaande versie in de lichtblauwe stalen kast draagbaar te maken.

In de 6 jaar, dat Radio Blan verscheen, zijn veel schakelingen gepubliceerd. Niet alleen uit het MK lab of bedacht door de witgejaste Amroh-heren uit Muiden, maar ook doordat er nieuwe producten op de markt verschenen, zoals LED’s en LDR’s. De meeste schakelingen die worden gepubliceerd in Radio Blan staan op zichzelf: er zijn geen bouwpakketten van beschikbaar en zoals de naam van sommige schakelingen al aanduidt (Jampotontvanger, Bolknak Huistelefoon) dient de hobbyist zelf voor de passende behuizing te zorgen. Radio Blan heeft het volgehouden tot medio 1966, toen de MK-directie zeer ten onrechte bedacht, dat de lezers nu wel het niveau van RB zouden hebben bereikt. Pas veel later wordt weer een poging ondernomen de jongere elektronica-amateur een eigen tijdschrift te geven. In 1978 verschijnt de uitgave

‘Elektronica ABC’. Het blad, dat aanvankelijk als krant (tabloid!) verscheen, doch later als netjes geniet tijdschrift in de winkels lag, was wederom een voorbeeld van koppelverkoop. Amroh treedt op als distributeur voor een elektronicus, die leuke circuits bedacht, zoals de CV pompre-geling, versterkertjes en een stereo-basisbreedteregeling. Alweer stond de beschrijving in het blad en werd de lezer erop attent gemaakt, dat de schakeling als compleet bouwpakket met alle onderdelen en een epoxy printplaat per heden bij de erkende radiodetailhandelaar te koop is. Van de pakketjes wordt een vast aantal vervaardigd en in tegenstelling tot de bekende UN-ontwerpen van De Muiderkring was nabestellen van printen hier niet mogelijk. In feite is het de laatste serie die de combinatie Amroh/MK zal uitbrengen. Rond deze periode ziet ook Philips dit gat in de markt weer zitten en presenteert een schitterend programma aan bouwpakketten in kleurige dozen, dat ook door Amroh wordt gedistribueerd. Maar zoals al eerder is opgemerkt: de interesse in zelfbouw slonk en in 1984 kwam de laatste Elektronica ABC, de lezers en abonnees verwijzend (op gunstige financiële voorwaarden) naar RB Elektronica/Computers. Radio Bulletin maakt in 1987 een ommezwaai naar de audiomarkt. Er waren in de jaren zestig al veel beschrijvingen (bouwontwerpen) gemaakt met printplaten en transistoren, nu ging het roer om naar kritieken over en vergelijkende onderzoeken tussen fabrieksproducten hoofdzakelijk uit de audio hoek.

Begin jaren negentig wordt gestart met een andere formule. De nieuwe hoofdredacteur, ondersteund door een groot aantal deskundigen, positioneert het blad op een technisch/professioneel MTS/HTS niveau. Het zusterblad Hobby Bulletin specialiseert zich nu uitsluitend op de radiografisch bestuurde modellen en heeft – met het kweken van een familiegevoel net als vanouds – een heilzame werking op vliegclubs en hun leden, die via hun club een abonnement kunnen afsluiten.

Het concern met vestigingen in Muiden, Bussum en Kollum (1960) omvatte in de zestiger jaren een personeelsbestand van ca. 140 mensen. Kort na die periode is nog een andere beslissing genomen: in de tweede helft van de jaren zestig knapte het magazijn van Amroh bijna letterlijk uit de krappe behuizing aan de Herengracht 76 in Muiden. Besloten wordt de oude school op Herengracht 33 aan te kopen, mits de gemeente een bouwvergunning afgeeft voor een behoorlijk magazijn. Dit lukt, omdat deze opslagruimte aan de achterzijde en niet aan de beeldbepalende Vecht-oever zou worden gerealiseerd. De afdeling inkoop en ZB-verpakking zou hier meteen onderdak kunnen vinden. In het oude pand worden stalen stellingen opgericht en de zolder was goed voor de opslag van verpakkingsmateriaal. In de nieuwe ruimte zonder verdieping staan de omvangrijke en zware producten, zoals scheepsaccessoires, luidsprekerkasten en versterkers.

Dagelijks komt van Gend en Loos de zendingen ophalen voor de klanten.

Ongeveer 15 jaar eerder werd in 1954 in Neuss bij Düsseldorf een Duitse zustervestiging geopend onder de naam Amroh Kauderer GmbH. Aan de Kaiser Friedrich-strasse 8 stond een groot appartementsgebouw, waarvan Amroh Kauderer G.m.b.H. de gehele benedenverdieping huurde. Links naast de ingang is het magazijn(tje) gesitueerd, rechts zitten de kantoren met de in- en verkoopafdeling en de administratie. Dit bedrijf (8 medewerkers) verkocht producten alleen binnen het door (buitenlandse) fabrikanten toegewezen Postleitzahlgebiet. Heel anders dan in Nederland, waar een agentuur voor het hele land werd geëist. Beide leveringprogramma’s vulden echter elkaar door ‘verkoop aan de zuster’ prima aan! Begin jaren negentig verhuist A-K wegens forse uitbreiding naar een nieuwbouwplan op een industrieterrein nabij Willich, dertig kilometer verwijderd van de oude vestiging. Er worden audioproducten toegevoegd, die zonder luisterruimten niet te verkopen zouden zijn volgens de filosofie van de toenmalige audiomanager van Amroh Muiden. Al een paar jaar later wordt verhuisd naar een kleiner pand op hetzelfde terrein en de verkoop van geluidsapparatuur wordt gestaakt.

België vormde een markt, die door Radio Amarex voor Amroh werd bewerkt. In zijn toptijd (1965) verscheen Radio Bulletin met een Belgische editie van 48 pagina’s (!) aan advertenties van merendeels Belgische verdelers en agenten in een oplage van 15.000 exemplaren! Er werd een Belgische verdeler aangesteld (Keesing). Rond 1986 werd door Amroh B.V. een Belgisch bedrijf (De Greef NV) in Brussel overgenomen, dat drie jaar later failliet gaat. Hiervoor in de plaats komt N.V. Amroh Electronics Bel-gium S.A. De buitendienst wordt verzorgd door Belgen en de administratie geschiedt op Belgisch briefpapier vanuit Weesp. Het adres in Hoogstraten (B) was slechts een postadres (en woonhuis van directeur Kremer), van waaruit de opdrachten en aanvragen naar Weesp werden verzonden. Om de schijn van een echte Belgische firma op te houden, worden de facturen in Nederland gefrankeerd en in België gepost!

Het leveringsprogramma in Nederland stond ook niet stil. Naast eigen lijnen of agenturen werden ook distributieschappen verkregen om een zo volledig mogelijk pakket onderdelen aan handel, industrie en overheid te leveren. Die laatste groep - voor de oorlog vonden al leveringen plaats aan Fokker, de PTT - werd na de oorlog sterk uitgebreid tot industrie, leger, marine, luchtmacht, ziekenhuizen, universiteiten en technische (hoge)scholen.

Eind 1983 wordt duidelijk, dat het niet goed gaat met Amroh: te hoge kosten, te lage omzet. De directeur, Franz Alandt was van medewerker buitendienst (die, zo vertelde hij, in de vijftiger jaren op de fiets naar Soesterberg reed met achter op de bagagedrager een Avo-meter Model 8MK2 ter introductie aan de Koninklijke Luchtmacht) gestegen tot lid van de directie. Hij zag geen kans het roer in de goede richting te wenden en bood de onderneming in overleg met Kauderer op de vrije markt aan.

Met behulp van de geslepen bedrijfsaccountant verkrijgt de laatste Amroh directeur Kremer een eigendom op 51% van de holdingaandelen tegen betaling van een luttel bedrag.

Zijn komst betekent een grote verandering voor alle bedrijven. Het meest ingrijpend is de verhuizing naar Weesp, waar een oude suikerwerkfabriek voor 1 miljoen gulden (€ 450.000) wordt vertimmerd om onderdak te verlenen aan Amroh en De Muiderkring. (zie omslag 28e editie hierboven). De fabriek Amutronics is al opgeheven (1985) en gesloopt om plaats te maken voor woningbouw. Het nieuwe pand geeft onderdak aan alle afdelingen van de beide overgebleven bedrijven Amroh en MK: in- en verkoop, boekhouding, technische dienst en een groot magazijn voor onderdelen,

hifi- en PA-systemen, meetinstrumenten en boeken.

Logistiek gezien natuurlijk een goede greep, maar komend uit een historisch grachtenpand (Rijksmonument!) een enorme verandering.

De oude school aan de Muidense Herengracht 33, die tot dan heeft dienstgedaan als onderkomen voor de Amroh afdelingen inkoop, inpakafdeling van ZB-artikelen en magazijn wordt samen met het hoofdkantoor op Herengracht 76 en de fabriek Amutronics in de Achterstraat in één partij verkocht. In Bussum loopt dat jaar de huurovereenkomst van de Nijverheidswerf af, zodat beide bedrijven naadloos in Weesp hun intrek kunnen nemen.

Er wordt vol verwachting al vooruitgeblikt naar de nieuwe eeuw. De viering van het 75 jarig jubileum in 1998 was groots en het hele personeel verbleef een vol weekend in België. Maar het fameuze jaar 2000 begon na de laatste 5 vette jaren van de 20e eeuw met een diepe depressie. Bedrijven fuseren op uitgebreide wijze of gaan failliet en aandelenkoersen kelderen. Bij Amroh en De Muiderkring wordt daarover niet in erg negatieve zin gedacht; het zou onze neus wel voorbijgaan.

Maar helaas! Eind jaren negentig valt het doek voor de bladen: Hobby Bulletin wordt opgekocht door Wegener en Radio Bulletin vertrok naar Bussum met de hoofdredacteur D.Scheper, die het tijdschrift (digitaal) uitgeeft onder de naam Radio Bulletin Elektronica.

De eertijds zo omvangrijke boekenproductie, de laatste jaren meer gericht op software programma’s en een enkele elektronica-uitgave, eindigt met het Elektronica Jaarboek 1999.

Hierna wordt De Muiderkring een handelsfirma, die in enkele marktsegmenten (computer) boeken van andere uitgevers distribueert. Voor de promotie maakt De MK toen dankbaar gebruik van de wijd verspreide Amroh catalogus, die vanaf begin jaren negentig een katern van de uitgeverij opnam.

Ook bij Amroh worden enkele zaken niet meer voortgezet. Een van de eerste veranderingen in de jaren tachtig is het stoppen van de ZB-verpakking. De winkels wijzigen hun interieur, de rekken met haken voor de zakjes verdwijnen, de vraag slinkt. Onder druk van verminderde doe-het-zelf plezier gaan veel detaillisten over naar de pc-markt, na nog snel wat CB-bakkies te hebben verkocht. Amroh importeerde onder eigen naam drie verschillende zendontvangers voor de Citizen-Band en ziet dezelfde situatie ontstaan als bij de Denton-boxen van Wharfedale medio jaren zeventig. Nog niet binnen of de klanten staan te wachten op levering van de zend-bakken, die vaak buiten meteen wéér van eigenaar wisselen.

Toen was het over. De jaren 2000 en 2001 werden genomen, begin 2002 gaat het mis. Drie maanden verlies geeft de directeur voldoende reden om zonder enige aankondiging op 23 april 2002 het verbijsterde personeel te overrompelen met de mededeling, dat het door hem aangevraagde faillissement voor de bedrijven Amroh en De Muiderkring is verleend door een Amsterdamse rechtbank. Na 78 jaar activiteit op onze markt, gaan de deuren dicht. Het pand en het geïnstalleerde computersysteem blijven in handen van de holdingcompany Ecudor. De Weesper buurman e-parts neemt de kantoorinventaris, de handelsvoorwaarde en 3 van de 23 medewerkers over. De TD wordt opgeheven en de kostbare Muiderkring bibliotheek - ca. 50 meter aan technische boeken, bedrijfsdocumentatie en tijdschriften - kan gelukkig net op tijd uit het faillissement worden gered en voor een kleine som worden overgedragen aan de Nederlandse Vereniging voor de Historie van de Radio.

NABESCHOUWING

Meer dan driekwart eeuw hebben Amroh en de Technisch Wetenschappelijke Uitgeverij de Muiderkring, ondersteund door de fabrieken Amutronics (Muiden) en de vestiging in Kollum (Fr) een belangrijk aandeel gehad in de geschiedenis van de radiotechniek in Nederland. De oprichter Geo Käuderer had eind 1923 een duidelijke visie op die ontwikkeling. Er waren toen nog geen grote fabrieken in Nederland, die elektronische componenten maakten. Käuderer betrok deze onderdelen met namen, die nu nog in de handel bekend zijn en vele merken, die nostalgische herinneringen oproepen bij de ouderen onder ons, hebben deel uitgemaakt van een enorm leveringspakket. De oprichter begreep al spoedig, dat zonder promotie maar ook zonder onderwijs in de radiotechniek, de zelfbouwers (en hijzelf) niet veel verder zouden komen. In 1929 verschijnt Amroh Bulletin, in 1937 gewijzigd in Radio Bulletin: een blad over alle technische en theoretische aspecten van zelfbouw, radiotechniek en elektronica. De grote kracht van het concern was het op duidelijke wijze aanbieden van theorie, schema’s en bouwpakketten voor beginners tot gevorderden. Hoeveel jongeren hebben op deze wijze kennis gemaakt met de radio? Hoe velen van hen hebben later hun beroep gemaakt van elektronica? Hoe groot is het aantal (eenvoudige) radio’s waarmee tijdens de Tweede Wereldoorlog, dankzij Amroh Bulletin, naar de Engelse radio is geluisterd?

Radio Bulletin heeft het lang volgehouden tot ver in het transistortijdperk door vast te houden aan haar doel: goede en begrijpelijke voorlichting aan de beginnende en meer gevorderde amateur aangevuld met praktische beschrijvingen en schema’s en niet te vergeten de promotie voor de door het concern te leveren onderdelen.

Door IC’s, microprocessors en de toenemende moeilijkheidsgraad van de schakelingen plus niet te vergeten de grotere kwaliteit van de fabriekstoestellen maakten mede door de toegenomen welvaart zelfbouw niet meer aantrekkelijk. Amroh richt zich al vanaf 1936 actief op de industrie, waardoor de achteruitgang van zelfbouw bedrijfseconomisch gezien weinig nadelige gevolgen heeft gehad. Geo C.F. Käuderer heeft het in 1923 goed gezien en verdient een beter bekende plaats in de ontwikkeling van de Nederlandse elektronica. Dit document is een door mijn ogen waargenomen historisch overzicht van twee bedrijven, die op elektronici en elektronica hobbyisten radioamateurs en overige geïnteresseerden 78 jaar lang een diepe indruk hebben nagelaten door hun artikelen, boeken, tijdschriften, producten en bouwbeschrijvingen.

Ik hoop in mijn opzet te zijn geslaagd.

© Soest, 2008

O.C.A. van Lidth de Jeude

Zonder schriftelijke toestemming van de auteur is geen enkele vorm van vermenigvuldiging van dit werk toegestaan.

Foto’s: Auteur, R. Hooft, J. Arends,

e.a.

Literatuuroverzicht

Elektronica jaarboekjes

Amroh Bulletins, Radio Bulletins

RB Elektronica december 1991

Hobby Bulletins, Amroh catalogi Muiderkring uitgaven en catalogi

Amroh/MK bouwbeschrijvingen

Deze tekst verscheen eerder in sterk afgeslankte vorm in RTH en op de site van R. Hooft.

De auteur O.C.A. van Lidth de Jeude werkte gedurende 28 jaar bij Amroh en de Uitgeverij De Muiderkring tot 2002. 24 jaar op de afdelingen inkoop en verkoop van alle handelsartikelen, onderbroken door 4 jaar de dagelijkse leiding bij de uitgeverij de Muiderkring met de nadruk op het uitgeven van boeken.